Beethoven / Symphony No.9 in D minor Op.125 - II. Scherzo
Beethoven / Symphony No.9 in D minor Op.125 - II. Scherzo
rehberi
Bergama Halkevi ve Halkevleri
Bergama Halkevi'nin binası, ilk olarak 1928'de tasarlanan ve 1934'te tamamlanan Cumhuriyet Meydanı'na CHF binası olarak inşa edilmişti,
Bergama Halkevi'nin binası 15 yıla yakın bir süre CHP binası olarak da kullanıldı. (Bu sayfadaki fotoğraflar, Berksav-Belleten/20'den alınmıştır.)
1940'larda Bergama Halkevi'nin binası.
‘Milli kültürü yükseltecek milli müesseselerden biri’ olarak ilan edilen ve modernleşmenin en önemli simgelerinden olan Halkevleri, Kemalist reformlara kayıtsız kaldığı için kapatılan Türk Ocaklarını ikame etmek için 1932’de açılmaya başlanmıştı. Bergama Halkevi de 22 Şubat 1934 yılında Cumhuriyet Meydanı’ndaki binasında faaliyete başladı.
Bergama Halkevi'nin çok amaçlı salonu.
Mehmet Ali Sunu başkanlığında açılan Bergama Halkevi’nin 15’i kadın, 429 erkek üyesi vardı. 13 Nisan’da Mustafa Kemal Atatürk’ün de ziyaret ettiği Bergama Halkevi’nde kurulan etkinlik kolları, köylerde taramalar yaparak folklorik derlemeler oluşturmaya, temsiller, sergiler, konferanslar düzenlemeye başlamıştı. Büyük salonu, tiyatro oyunlarına, gösterilere ve film gösterimlerine uygun sahnesiyle Bergama’nın kültürel ihtiyaçlarını karşılayabilecek kapasiteye sahipti.
20 kişiden oluşan Halkevi Bandosu, önemli günlerde, bayrak törenlerinde ve hatta düğün ve nişanlarda görev almakta, Bergama Halkevi Caz Topluluğu ise her pazar akşamı bahçe konserleri vermekteydi.
Bergama Halkevi Caz Topluluğu.
Sonraki dönemde Halk Eğitim Merkezi’nde de tiyatro çalışmalarına devam edecek olan Şamil Kutlu, Halkevi’nde, Bergamalı öğrenci ve esnafın dahil olduğu amatör tiyatro ekipleri kurar, yerli ve yabancı yazarların oyunlarını sahnelerdi. Bu oyunlar sadece Halkevi’nde sunulmakla kalmaz çıkılan turnelerle Bergama çevresindeki yerleşimlere de taşınırdı.
1941 yılında açılan Resim ve Fotoğrafçılık Kolu büyük bir performans göstermiş, aynı yıl ülke çapındaki tüm halkevlerinin resim ve fotoğraf kollarının yer alacağı sergiye katılmıştı.
Eyüp Eriş’in deyişiyle bir halk okulu haline gelen Halkevi, Kermes organizasyonlarında da etkin görev almaktaydı. Öyle ki 1946 yılında Kermes Komitesi toplanarak ‘Esasen on yıldır, Kermes bu bereketli çatı altında ve halkevinin davaya gönül bağlamış elemanları tarafından hazırlanmış ve uygulanmıştır. Bundan doğan bütün onursal haklar hiç kuşkusuz halkevlilerindir. Böylece on yıl önce Halkevinde doğan Kermesin gerçek sahibi bulunan Bergama Halkevine verilmesi yerinde ve uygun görülmüştür.’ denilen bir karar alır. Kararın altında Kaymakam Hamdi Orhon, CHP İlçe Başkanı Hasan Çelebioğlu, üye Belediye Başkanı Sami Altan, üye Halkevi başkanı, Müze Müdürü Osman Bayatlı ve üye Bergama’yı Sevenler Cemiyeti Başkanı, Milli Eğitim İlçe Müdürü Haluk Elbe’nin imzaları vardır.
Dönemin Bergama Halkevi başkanı M. Haluk Ökören (ortada) ve onun solunda, ön sırada Osman Bayatlı. 1938
Çok partili döneme geçildiğinde Demokrat Partililerin, her fırsatta Cumhuriyet Halk Partisi’ne bağlı ve yandaş olarak niteledikleri Halkevlerine yönelik eleştirileri devam ediyordu. 1949 yılında yapılan Demokrat Parti İlçe Kongresi’nde Bergama’daki Halkevi’nin de CHP binası haline geldiği ve bu parti lehinde çalışmalar yürüttüğü ifade edilmiş, bu eleştiriler üzerine CHP, 7 Şubat 1950’de Halkevi binasından taşınmıştı.
İsmet İnönü’nün, İzmir seyahati sırasında yaptığı bir konuşmada sorduğu ‘İzmir’de irtica var mıdır?’ sorusuna İzmir CHP Milletvekili adayı Hüseyin Kavalalı’nın ‘Bergama’da vardır.’ diye cevap vermesi ile Demokrat Parti’nin Bergama’da eli güçlenmiş, Türkiye genelinde olduğu gibi Bergama’da da yüksek oy sayısı ile 14 Mayıs 1950 seçimlerini kazanmıştı. (Bergama-CHP: 7 bin 800, DP: 13 bin 324/ Türkiye geneli-CHP: 3 milyon 148 bin 626, DP: 4 milyon 391 bin 694)
1950 yılına kadar sayıları 478’i bulan Türkiye’deki Halkevleri, iktidarı ele geçiren Demokrat Parti tarafından Cumhuriyet Halk Partisi’nin alt teşkilatı olduğu düşüncesiyle 1951 yılında yürürlüğe giren yasayla kapatılmış, malvarlıkları hazineye devredilmişti. 1939 yılından itibaren uzun yıllar Halkevi Başkanı ve üyesi olarak görev yapan M. Haluk Ökeren, 1951 yılına gelindiğinde Halkevlerini kapatan Demokrat Parti’nin milletvekili olarak bu kapatma sürecine katılmıştı.
Bergama Halkevi’nin binası 1955 yılında Eğitim Müdürlüğü, 1958 yılında ise İzmir Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı Halk Eğitim Müdürlüğü halini aldı. 1996 yılındaki Cumhuriyet Meydanı düzenlemesi sırasında bu bina yıkılarak meydan genişletildi.
27 Mayıs 1960 askeri darbesinden sonra Türk Kültür Derneği adıyla bağımsız demokratik kitle örgütü olarak yeniden faaliyete başlayan Halkevi kadroları, 1963 yılında tüzük değişikliği yaparak Halkevi adını tekrar kullanmaya başlamıştır. 1977’de Türkiye’deki Halkevi sayısı 529’a ulaşmıştır.
12 Eylül 1980’de yapılan askeri darbe ile kapatılan, genel başkanı tutuklanıp üyeleri hakkında davalar açılan Halkevlerine ilişkin tüm davalar 1984 yılında beraat ile sonuçlanmıştır. Bunun üzerine 1987 yılında Halkevlerinin üçüncü dönemi başlamıştır.
Bugün Halkevleri, Halkın Hakları Mücadelesi olarak adlandırılan çizgisini eğitim, sağlık, barınma, ulaşım, doğanın gasp edilmesine karşı ve bu hakların kamusal bir biçimde sağlanmasını talep etmek yönünde geliştirmiştir. Ulaşım zamlarına ve ulaşım hakkı gasplarına, Doğu Karadeniz'de ve Türkiye'nin diğer bölgelerinde kurulan HES'lere ve doğanın rant için talanına, yoksul mahallerde yaşanan barınma sorunlarına ve barınma hakkı ihlallerine, kadın cinayetlerine, hükûmetlerin kadın politikalarına ve giderek artan iş güvenliği sorunlarına ve işçi cinayetlerine karşı çalışmalarını sürdürmektedir.
Bergama Halkevi Temsil Kolu.
Fotoğraf: Nejat Çetinok arşivi.