top of page

rehberi

Ekran%20Resmi%202021-04-02%2022.28_edite

Ermeniler

571 yılında Persler’e karşı isyanları başarısızlıkla sonuçlanan çok sayıda Ermeni Bizans’a sığındı. Ermeni liderler Konstantinopolis’e giderken, göçmenlerin önemli bir kısmı Bergama’ya yerleşti. Bergama Ermenileri 7. yüzyıla kadar kimliklerini korudular, sonra Bizanslılaştılar. Bergama Ermenilerinin içinden 711-713 yılları arasında hüküm süren bir Bizans imparatoru da çıktı: Philippikos.

Ermenilerin Sünik ve Ararat (Ağrı Dağı) ovasından İzmir civarına göçleri 17. yüzyılda da sürdü. Nazilli, Akhisar, Birgi, Ödemiş, Aydın, Bergama, Kırkağaç, Tire ve Ege bölgesinin diğer yerleşim yerlerine dağılan Ermenilerin göçüyle ilgili 1637’den bir kaynak, Ermenilerin Bergama/Kınık kasabasına Erivan yakınlarındaki Talin’den geldiğini ortaya koymaktadır.

1816 yılında Bergama’ya gelen W. Turner, kentte Ermenilere ait 20 ev olduğunu yazar. 1828 yılında ise kentin yaklaşık 15 bin olan nüfusunun 300 kadarını Ermeniler ve Yahudiler oluşturur.

1840 yılına ait temettuat defterinde Bergama kazası mahalleleri gayrimüslim ve Müslüman olarak birbirinden ayrılmıştır. Gayrimüslim hane sayısı 298’dir. Gayrimüslimlerin yaşadığı mahalleler hane sayısına göre şöyle sıralanır: Saray 134 hane; Mahalle-i Cedid 65 hane; Cami-i Kebir 9 hane, Ermeni Mahallesi 40 hanedir. Saray, Mahalle-i Cedid ve Cami-i Kebir mahallelerini Rumlar oluştururken adından da anlaşıldığı gibi Ermeni Mahallesi’nde Ermeniler yaşamaktadır. 298 hanenin toplam 844 hane içinde oranı % 35’dir.

19. yüzyılın sonlarına doğru Ermeniler Bergama’da toplanmaya devam eder. 1890’larda bin 500’e kadar çıkan nüfusları, 1914’te bine düşer. Bu son dönemde 14 Eylül İlkokulu ile eski Gazi İlkokulu civarında yani Talatpasa Mahallesi’nin doğu kesiminde de yerleşmiş olan Ermenilerin iki ilkokulu ve Surp Asdvadzadzin adlı bir kiliseleri vardır. Çoğunlukla dericilik (maroken) ve sepicilikle uğraşmaktadırlar.

1908 tarihinde tüm gayrimüslimlere yönelik bir sayım yapıldığı görülür. Bu tarihte, gayrimüslim nüfus, 866’sı Ermeni olmak üzere toplam 16.566’dır. Aynı tarihte Müslüman nüfus ise 53.738’dir.

Dr. Georgios Nakracas’ın Anadolu ve Rum Göçmenlerin Kökeni isimli kitabının Bergama kısmında, Atina Üniversitesi profesörlerinden Sotiriadis’in istatistiklerine dayanarak 1912 yılında Bergama kazasında 51.098 kişilik toplam nüfusunun içinde bin 500 Ermeni olduğu belirtilmektedir. 

İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Osmanlı yönetiminde iktidara gelmesi ile uygulanmaya başlanan Anadolu’nun Türkleştirilmesi ve İslamlaştırılması politikaları 1913’ten itibaren Rumlar’ı ve Ermeniler’i hedef alır. Bergama’dan 1000 Ermeni Ağustos 1915'in ortasında sessizce sınır dışı edilir. Sürgünler, Bergama Kaymakamı Arif Hikmet Bey gözetiminde gerçekleştirilir.

Cumhuriyet döneminde Bergama’da Ermeni nüfus bulunmamaktadır.

bottom of page