Yahudiler

Bergama’daki Yahudilerin varlığının başlangıç tarihi MÖ 2. yüzyıla kadar uzanıyor olsa da günümüzde Bergama’da yaşayan Yahudi bulunmamaktadır.

​

Yahudilerin yerleşim alanı, Yahudi Mahallesi olarak da bilinen Turabey Mahallesi’dir. Bu mahallenin adının 16. yüzyıla kadar izini sürmek mümkündür. 1573 tarihli temettuat defterinde kayıtlı 32 mahalleden biri olarak adı geçer. Bu tarihte yaklaşık 8 bin 600 olarak saptanan nüfusun 150 kadarı gayrimüslimdir. Fakat kayıtlarda detaya yer verilmemiştir. Bu dönemde canlı bir ticari faaliyete sahip olan kasabada Yahudilerin de yaşadığı tahmin edilmektedir. Zira bugünkü Kınık garajı karşısında yer alan havranın kitabesinin İspanyol İbranicesi ile yazılmış olması II. Bayezıd döneminde İspanya’dan kovulan Yahudilerin bir kısmının bu bölgeye yerleştirilmiş olduğunun bir göstergesi olarak kabul edilmektedir.

​

Osmanlı Dönemi’nde kentte Yahudi yaşamına ilişkin ilk bilgiler 1816 yılına aittir. Bu tarihte kente gelen W. Turner, Yahudilere ait 20 ev olduğundan bahseder. 1828 yılında ise kentin yaklaşık 15 bin olan nüfusunun 300 kadarını Ermeniler ve Yahudiler oluşturmaktadır.

​

19. yüzyılın sonlarında Bergama’nın toplam nüfusu 35 bin 236, Yahudi nüfusu ise bin kadardır. 1908 yılında, Bergama’da 605 Yahudi’nin yaşadığı bilinmektedir.

​

Dr. Georgios Nakracas’ın "Anadolu ve Rum Göçmenlerin Kökeni" isimli kitabının Bergama bahsinde, 1912 yılında Bergama kazasında 51.098 kişilik toplam nüfusun içinde 1000 Yahudi olduğu belirtilmektedir.

​

1913 ile 1923 yılları arasında devlet politikalara bağlı olarak yaşanan trajik etnik çatışma ve sürgünler sonrasında Bergama’nın nüfusu sadece Müslüman Türkler ve Yahudilerden ibaret hale gelmiştir. 1927 yılında toplam nüfus 64 bin 59 iken, Yahudi nüfus 852 olarak kaydedilmiştir.

​

1879 yılından itibaren Bergama’da, bir Yahudi okulu olan Alliance İsraelite Universelle (Alyans Okulları) açılması için mahalli bir komite oluşturulmuştur. Komite okulun açılışını ancak 1898 yılında gerçekleştirebilir.